Het werk van Koen Vanmechelen draait rond bioculturele diversiteit en is een ode aan het leven. Het is letterlijk grensverleggend en hertekent de rol van de kunstenaar. Zo werkte Vanmechelen de afgelopen tien jaar samen met alfa- en bètawetenschappers uit verschillende disciplines. In 2010 werd hij hiervoor ook gelauwerd met een eredoctoraat aan de Universiteit Hasselt.
Vanmechelen is vooral bekend van The Cosmopolitan Chicken, een internationaal project waarbij hij via de kruising van nationale kippenrassen op zoek gaat naar een hybride of kosmopolitische kip. Deze kip zou dan genen van alle kippenrassen ter wereld met zich meedragen. Momenteel woont hij in de Belgische gemeente Meeuwen-Gruitrode, maar zijn atelier is gevestigd in de Limburgse provinciehoofdstad Hasselt.
Binnen het werk van Koen Vanmechelen krijgt wetenschap een belangrijke rol. Zo werkt Vanmechelen nauw samen met wetenschappers en artsen uit allerlei disciplines. Zoals bijvoorbeeld: professor Jean-Jacques Cassiman,professor Willem Ombelet, professor Olivier Hanotte, professor Rik Pinxten en professor Marleen Temmerman. In 2010 heeft Koen Vanmechelen van de Universiteit Hasselt de titel "doctor honoris causa" ontvangen. Hij ontvangt dit eredoctoraat in het teken van "Art meets science": een bekroning van zijn kruisbestuiving tussen kunst en wetenschap. Een andere prijs die hij mocht ontvangen is de Gustav-Henemann-Friedenspreis in 1996 en in 2005 verkreeg hij het ereburgerschap van zijn geboortestad Sint-Truiden.